Erməni terrorcu təşkilatlarının yaranma tarixini iki mərhələyə
ayırmaq olar:
1. XIX əsrin 60 – 70-ci illərindən 1920-ci ilədək.
2. 1960 – 1970-ci illərdən bu gunə qədər.
Birinci mərhələdə yaranan erməni terror təşkilatları Turkiyə və
Azərbaycan ərazisində terror fəaliyyəti ilə məşğul olurdulardısa ikinci
mərhələdə yaranan təşkilatlar oz terror fəaliyyətlərini
genişləndirərək dunyaya yaydılar. Beləliklə, dunya da erməni
terrorunun qurbanına cevrildi.
Yaranan bu cəmiyyətlər, təşkilatlar və partiyaların bəziləri gizli
fəaliyyət gostərir, rəsmi dovlət numayəndələrinə, dovlət idarələrinə
hucumlar edir, qətllər torədir, ərazilərdə terror aktları və usyanlar
etməklə məşğul olurdular.
"Xeyriyyəcilər Cəmiyyəti - (Benevolent Union)". 1860-cı ildə
Osmanlı dovlətinin Kilikiya (Cukurova) bolgəsində yaradılıb. Sonra
bu cəmiyyəti "Fədakarlar cəmiyyəti" əvəz etmişdir. Bu təşkilat əsasən
usyanlar, iğtişaşlar yaratmaqla məşğul olurdu. "Xeyriyyəcilər
Cəmiyyəti"nin fəal uzvləri olan Hasip Şişmanyan və Mıqırdıc
Beşiktaşyanın 1862-ci ildə Osmanlı dovlətinin Zeytun (Suleymanlı)
şəhərində usyan torətdikləri aşkar edilmişdir5. Bu isə bu təşkilatların
separatcı – terrorcu olduğunu subut edir.
1870-1880-ci illər ərzində Vanda "Ararat", Muşda
"Məktəbsevənlər", "Şərqli" və "Ermənistana doğru", Adanada
"Kilikiya" cəmiyyətləri qurulmuş və 1880-ci ildə onların hamısı
birləşərək "Birləşmiş Erməni Cəmiyyəti - (Miyasiyal Enikorotyan
Hoyotis)" meydana gətirmişlər. Məqsədləri "Boyuk Ermənistan"
yaratmaq idi. Bu əsassız məqsəd uğrunda hər cur cinayətlər
torətmişlər. Hətta mustəqil dovlətdə ala biləcəkləri huquq və
azadlıqları onlara verən Osmanlı dovlətində təxribatcılıq edib, onu
parcalamaq fikrinə duşmuşlər.
1872-ci ildə car Rusiyasının yardımı ilə "İttihad və Halas" və
1878-ci ildə "Qara Xaз" cəmiyyətləri qurulmuşdur. Bu təşkilatların
məqsədi Osmanlı dovlətinin şərq hissəsini ondan ayırıb mustəqil
dovlət qurmaq idi. "Qara Xac" təşkilatı daha irəli gedərək oz erməni
soydaşlarına qarşı terror həyata kecirirdi. Belə ki, onlar bu təşkilatın
prinsiplərinə uymayan və onlarla işbirliyində olmayan, onların qanlı
planlarını acıb onu dovlətə verənlərin siyahısını tutur, həmin siyahıda
o, şəxslərin adları qarşısında qara xac cəkib onları qətlə yetirirdilər.
1881-ci ildə Ərzurumda "Şura-i-Ali" adlı cəmiyyət yaradılır.
Sonra adı dəyişdirilərək "Mudafi-i-vətəndaşlar" olmuşdur. Bu
vilayətdə 1882-ci ildə "Ana Vətən Mьdafiəciləri - (Pastpan
Hairaniats) ", "Silahlılar" və "Millətзi qadınlar" cəmiyyətləri
yaradılır. Bu təşkilatların hamısının gizli silahlı qrupları vardı. Bu
cəmiyyətlərdən "Ana Vətən mudafiəciləri" təşkilatının qeyri-qanuni,
gizli fəaliyyətləri aşkarlanmış və o, 1882-ci ildə ləğv edilmişdir.
1890-cı ildə İstanbulda "İldırım - (Şant)" və "Qurban"
cəmiyyətləri yaradılmışdır. "Qurban" cəmiyyətinin təşkilatcıları
Osmanlı dovlətindən 1829-cu il Ədirnə sulhunə əsasən Qafqaza
kocurulmuş və orada yaşayan ermənilər idi. Bu təşkilatın başcısı
doktor Pakrat Navasartyan idi. Təşkilatın mərkəz qərargahı Tiflis
şəhərində yerləşirdi və təşkilat buradan idarə edilirdi6.
Yuxarıda sadalanan terrorcu təşkilatlar kicik olsalar da
torətdikləri cinayətlər miqyasca iridir.
"Armenakan" komitəsi. O, dovrə qədər yaradılmış erməni
təşkilatlarının ən irisidir. 1885-ci ildə Portakalyan adlı bir erməninin
rəhbərliyi ilə Mıqırdıc Terlemezyan (Avetisyan), Qriqor Terlemezyan,
Ruben Şatavaryan, Qriqor Adiyan, Qriqor Əcəmyan, M. Bartutciyan,
Gevord Hanciyan, Qriqor Beozikyan və Qaregin Manukyan adlı erməni
şovinist – millətciləri tərəfindən Turkiyənin Van şəhərində
yaradılmışdır.
Təşkilatın rəhbəri Portakalyan Vanda acdığı məktəbdə radikal
millətci – separatcı duşuncəli erməni tələbələri tərbiyə etdiyindən və
dovlət əleyhinə fəaliyyəti hokumət tərəfindən aşkar edildiyindən
Osmanlı dovlətindən qovulmuş və Fransaya getmişdir. Fransada
"Armenia" adlı qəzet buraxaraq, yazılarında inqilabi, terrorcu ruhu
acıq-aydın buruzə vermişdir. Belə ki yazılarından birində "ermənilər
Osmanlı dovləti ərazisində qan tokmədən mustəqillik əldə edə
bilməz" fikrini bildirmişdir7. 1885-ci ildə qəzetin Osmanlı dovlətinə,
1886-cı ildə isə car Rusiyasına gətirilməsinə qadağa qoyulsa da yerli
erməni cinayətkar təşkilatları vasitəsi ilə qəzet yenə də bu olkələrə
gətirilirdi.
Təşkilatın lideri olan Portakalyanın Fransada olmasına
baxmayaraq o, təşkilatla daim əlaqədə olurdu və bu əlaqəni Mıqırdıc
Avetisyan təşkil edirdi.
Bu təşkilat təmamilə separatcı və terrorcu meyllər uzərində
qurulmuşdu. Bunu subut etmək ucun təşkilatın proqramına nəzər
yetirmək kifayətdir.
•Bu təşkilata yalnız ermənilər uzv ola bilərdi.
•Butun millətci erməniləri bu təşkilatda cəmləşdirib pozucu
fikirlər yaymaq, uzvlərə silahlardan istifadə etmək qaydalarını
oyrətmək, hərbi təlimlər kecirmək, onları silah və pul ilə təmin etmək,
partizan dəstələri yaratmaq və erməni xalqını qarşıdakı hərəkatlara
hazırlamaq.
•Olkənin muxtəlif bolgələrində iğtişaşlar yaratmaqla məşğul
olacaq numayəndəliklər yaratmaq.8
Təşkilatın fəal uzvləri yuxarıda adları sadalananlardan savayı
Havannes Aqripasyan, Vardan Qoloşyan, və Karapet Qulaqsızyan
idilər. Onlar əsasən «Daşnaksaqan», «Vartan», «Hncak» təşkilatları ilə
əlaqəli idilər və bir sıra terror əməliyyatlarını birgə həyata
kecirmişdilər (məsələn: turk polis idarələrinə hucum, 1892-ci il
oktyabrında Van şəhər polis idarəsinin rəisi Nuri Əfəndinin qətli,
1896-cı il iyun ayında «Hncak» təşkilatı ilə birgə Van usyanı və s).
Təşkilat «Daşnaksaqan» və «Vartan» partizan dəstələri ilə birgə
Ankara şəhərinin cənub-qərb hissəsində Qarahisar dağları yaxınlığında
yerli əhaliyə basqın etmiş və yerli əhali ilə toqquşma zamanı
«Armenakan» və «Daşnaksaqan» təşkilatının demək olar ki, əksər
uzvləri tələf olmuşlardır. Bundan sonra təşkilat dağılmış, onun
qalıqları «Ramqavar» partiyasını yaratmış, digər uzvləri isə
«Daşnaksutyun» və «Hncak» partiyalarına kecmişlər.
«Hnзak» təşkilatı - «Hnзak - sosial demokrat partiyası».
«Armenakan» komitəsinin yaradıcısı Portakalyanın və qəzeti
«Armenia»nın dəstəyi ilə Avetis Nazarbekyan, Maro Vardanyan,
Gevorq Xarocanyan, Qabriel Kafyan, Ruben Xanazatyan tərəfindən
1887-ci ildə İsvecrənin Cenevrə şəhərində yaradılmışdır. Təşkilatın
yaradıcısı və idarəcilərinin əksəriyyəti Rusiya erməniləri idilər.
Təşkilatın Osmanlı ərazisində də dayaq təşkilatları vardı. Belə ki,
İstanbulda dayaq noqtəsini qurmaq ucun Cenevrədən Tiflisli Şimavon,
İrandan S. Danielyan, Trabzondan Rusiya vətəndaşı olan Ruben
Hanazad gəlmişdilər. Onların İstanbulda qurduqları yerli təşkilat
dayağına bir sıra digər erməni təşkilatlarından da qoşulanlar olmuşdur.
İstanbuldan sonra Merzifon, Amasiya, Toqat, Arapkir və Trabzonda da
təşkilatlanmalar başlanmışdı. Bu təşkilatın siyasi məqsədi Şərqi
Anadoluda – Ərzurumda, Vanda, Zeytunda (Suleymanlı), Sasunda,
«Hncak» partiyası 1905-1906-cı və 1918-ci illərdə
Azərbaycanda baş verən erməni-musəlman qırğınlarının da
təşkilatcılarından olmuşdur. Partiya ozundən sonra onun fəaliyyətini
davam etdirəcək – ASALA kimi tanınan terror təşkilatının yaradıcısı
olmuşdur. Bu terror təşkilatının beynəlxalq terror şəbəkəsi ilə sıx
əlaqələri vardır. Belə ki, 1993-cu ildə Hncak Partiyası, erməni terror
təşkilatı ASALA və PKK numayəndələrinin Beyrutda kecirilmiş bir
toplantısında Ermənistan və Yunanıstana PKK-nın butun qayğılarını
oz uzərinə urməyi təklif etmişdir. Onu da qeyd etmək yerinə
duşərdi ki, PKK Avropa Birliyi olkələri tərəfindən terrorcu təşkilat
elan edilmişdir.
«Erməni genosidinin (soyqırımının) qisasзıları təşkilatı». 1973-
cu ildə «Daşnaksutyun» partiyasının yardımı ilə yaradılmışdır. Təsis
olunma bəyənatında oz fəaliyyətini antiturk istiqamətində həyata
kecirəcəyi bildirilmişdir. Dunyanın muxtəlif regionlarında muxtəlif
adlarla fəaliyyət gostərir. 1980-1982-ci illərdə kecirilən terror
əməliyyatları nəticəsində Turkiyənin Avstriya, Danimarka,
Portuqaliyadakı səfirliklərinin diplomatları qətlə yetirilmişdir.
Təşkilatın rəhbərləri və fəal uzvləri Tiqran Abqaryan, Arutunyun
Avetisyan, Stepan Avyan, Akop Aqolyan və s.
«Ermənistanın Azadlığı uğrunda Gizli Erməni Azadlıq Ordusu
– (Armenian Secret Army for Liberation of Armenia) ASALA».
Erməni lobbisinin terror təşkilatıdır. "Hncak" partiyasının hərbi
qanadıdır. ASALA 20 yanvar 1975-ci ildə ABŞ-a kocmuş erməni
emiqrantlar tərəfindən Livanın Beyrut şəhərində yaradılmışdır.
Yaradıcısı 1988-ci ildə olmuş Akop Akopyandır. Hal- hazırda isə
təşkilatın rəhbəri Levon Kazanciyandır. ASALA-nın dunyanın
muxtəlif olkələrində 23 hərbi qrupu fəaliyyət gostərir. Təşkilatın həmcinin ABŞ, Turkiyə, Fransa,
Yunanıstan, İsvecrə, İspaniya, Avstriya, Boyuk Britaniya, İtaliya
kimi dovlətlərdə fəaliyyət gostərən qruplar var. Təşkilatın hərbi təlim
- məşq bazaları Livanın Bəkaa dərəsində və Kipr adasındakı Trudos
dağında yerləşir. Əsas duşmənləri Turkiyə Cumhuriyyəti və 1991-ci
ildə mustəqillik qazanmış Azərbaycan Respublikasıdır. Təşkilatın
məqsədi «Dənizdən dənizə Boyuk Ermənistan» uğrunda mubarizədir.
Bundan əlavə 1989 – 1994-cu
illər ərzində Azərbaycanda baş vermiş terrorların əksəriyyətinin bu
təşkilat tərəfindən həyata kecirilməsi istintaq sənədləri əsasında tam
subuta yetirilmişdir. Bu terrorlar nəticəsində yuzlərlə insan olmuş,
xəsarət almış, şikəst olmuş və xeyli dağıntılar olmuşdur.
ASALA indiyədək 235 terror aktı həyata kecirmişdir.
Bunların nəticəsində 100-ə qədər şəxs (bunlardan 52-si turkdur) qətlə
yetirilmiş, 534 nəfər yaralanmış, 105 nəfər girov urulmuşdur.
Təşkilatın fəal uzvləri Vazgen Sisliyan, Seda Kavranyan, Hilbert
Levon Molnasyan, Martiros Candonyan və s.
«Erməni Azadlıq Cəbhəsi». 1979-cu ildə yaradılmışdır. Təşkilat
ASALA-nın tərkibində fəaliyyət gostərir. Turkiyə və Azərbaycan
ərazisində terror əməliyyatları həyata kecirmək ucun terrorcu qruplar
hazırlayır və onların həmin ərazilərə gondərilməsi işi ilə məşğul olur.
Təşkilatın rəhbərləri və fəal uzvləri Vasiyan Razmik, Zatinyan Edik
Zatikovic, Şirvanyan Andrey Yergişevic və başqalarıdır.
«Orli» terror qrupu. 1981-ci ildə bir qrup erməni gəncləri
tərəfindən Fransada yaradılmışdır. Əsas məqsədləri ASALA terror
təşkilatının həbs edilmiş uzvlərinin azad edilməsidir. 1981-1982-ci
illərdə ozlərinin konkret məqsədlərinə nail olduqları bir necə terror
əməliyyatları həyata kecirmişlər. 1987-ci ilə qədər bu qrup Avropanın
və digər regionların olkələrindəki aeroportlarda ona qədər ağır, qanlı
nəticələri olan terror əməliyyatları həyata kecirmişdir.
«Gənc Ermənilər İttifaqı». 1990-cı ildə Fransada yaradılmışdır.
Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan işğal yolu ilə qoparılıb Ermənistana
birləşdirilməsi məsələsində MDB olkələrinin rəhbər işcilərinə təzyiq
etmək məqsədi ilə həmin olkənin ərazisində diplomat və sadə
vətəndaşları oğurlamaqla məşğul olur.
«Erməni Azadlıq Hərəkatı». 1991-ci ildə Fransada
yaradılmışdır. Oz terror planlarını ASALA ilə birgə kecirir. Mərkəzi
qərargahı Ermənistanın İrəvan şəhərində yerləşir. Təşkilatın rəhbərləri
və fəal uzvləri Ağababayan Aşot Serec, Zurabyan Norayr Qracikovic,
Malxasyan Artur Melkonovicdir.
"Yeni ASALA". Əfsuslar olsun ki, bu təşkilat haqqında məlumat
azdır. Təşkilat 1992-ci ildə yaranmışdır. Bu barədə məlumat verən
Turkiyə Daxili İşlər Nazirliyi təşkilatın Turkiyə şəhərləridən Bakıya
ucan təyyarələrdə terror aktı hazıladığını da bildirmişdir. Bu təşkilat
qanunsuz olaraq silah əldə etmək və oz məqsədlərinə nail olmaq ucun
.
turk milləti uzərində erməni ağalığını bərqərar etmək niyyətindədir.
Təşkilata Turkiyədə yaşayan ermənilər rəhbərlik edirlər.
"Apostol" təşkilatı. 29 aprel 2001-ci ildə Ermənistan, Suriya və
Livan vətəndaşları tərəfindən yaradılmışdır. Təşkilatın məqsədi
Turkiyə və Azərbaycanda terror aktları həyata kecirməkdir
ayırmaq olar:
1. XIX əsrin 60 – 70-ci illərindən 1920-ci ilədək.
2. 1960 – 1970-ci illərdən bu gunə qədər.
Birinci mərhələdə yaranan erməni terror təşkilatları Turkiyə və
Azərbaycan ərazisində terror fəaliyyəti ilə məşğul olurdulardısa ikinci
mərhələdə yaranan təşkilatlar oz terror fəaliyyətlərini
genişləndirərək dunyaya yaydılar. Beləliklə, dunya da erməni
terrorunun qurbanına cevrildi.
Yaranan bu cəmiyyətlər, təşkilatlar və partiyaların bəziləri gizli
fəaliyyət gostərir, rəsmi dovlət numayəndələrinə, dovlət idarələrinə
hucumlar edir, qətllər torədir, ərazilərdə terror aktları və usyanlar
etməklə məşğul olurdular.
"Xeyriyyəcilər Cəmiyyəti - (Benevolent Union)". 1860-cı ildə
Osmanlı dovlətinin Kilikiya (Cukurova) bolgəsində yaradılıb. Sonra
bu cəmiyyəti "Fədakarlar cəmiyyəti" əvəz etmişdir. Bu təşkilat əsasən
usyanlar, iğtişaşlar yaratmaqla məşğul olurdu. "Xeyriyyəcilər
Cəmiyyəti"nin fəal uzvləri olan Hasip Şişmanyan və Mıqırdıc
Beşiktaşyanın 1862-ci ildə Osmanlı dovlətinin Zeytun (Suleymanlı)
şəhərində usyan torətdikləri aşkar edilmişdir5. Bu isə bu təşkilatların
separatcı – terrorcu olduğunu subut edir.
1870-1880-ci illər ərzində Vanda "Ararat", Muşda
"Məktəbsevənlər", "Şərqli" və "Ermənistana doğru", Adanada
"Kilikiya" cəmiyyətləri qurulmuş və 1880-ci ildə onların hamısı
birləşərək "Birləşmiş Erməni Cəmiyyəti - (Miyasiyal Enikorotyan
Hoyotis)" meydana gətirmişlər. Məqsədləri "Boyuk Ermənistan"
yaratmaq idi. Bu əsassız məqsəd uğrunda hər cur cinayətlər
torətmişlər. Hətta mustəqil dovlətdə ala biləcəkləri huquq və
azadlıqları onlara verən Osmanlı dovlətində təxribatcılıq edib, onu
parcalamaq fikrinə duşmuşlər.
1872-ci ildə car Rusiyasının yardımı ilə "İttihad və Halas" və
1878-ci ildə "Qara Xaз" cəmiyyətləri qurulmuşdur. Bu təşkilatların
məqsədi Osmanlı dovlətinin şərq hissəsini ondan ayırıb mustəqil
dovlət qurmaq idi. "Qara Xac" təşkilatı daha irəli gedərək oz erməni
soydaşlarına qarşı terror həyata kecirirdi. Belə ki, onlar bu təşkilatın
prinsiplərinə uymayan və onlarla işbirliyində olmayan, onların qanlı
planlarını acıb onu dovlətə verənlərin siyahısını tutur, həmin siyahıda
o, şəxslərin adları qarşısında qara xac cəkib onları qətlə yetirirdilər.
1881-ci ildə Ərzurumda "Şura-i-Ali" adlı cəmiyyət yaradılır.
Sonra adı dəyişdirilərək "Mudafi-i-vətəndaşlar" olmuşdur. Bu
vilayətdə 1882-ci ildə "Ana Vətən Mьdafiəciləri - (Pastpan
Hairaniats) ", "Silahlılar" və "Millətзi qadınlar" cəmiyyətləri
yaradılır. Bu təşkilatların hamısının gizli silahlı qrupları vardı. Bu
cəmiyyətlərdən "Ana Vətən mudafiəciləri" təşkilatının qeyri-qanuni,
gizli fəaliyyətləri aşkarlanmış və o, 1882-ci ildə ləğv edilmişdir.
1890-cı ildə İstanbulda "İldırım - (Şant)" və "Qurban"
cəmiyyətləri yaradılmışdır. "Qurban" cəmiyyətinin təşkilatcıları
Osmanlı dovlətindən 1829-cu il Ədirnə sulhunə əsasən Qafqaza
kocurulmuş və orada yaşayan ermənilər idi. Bu təşkilatın başcısı
doktor Pakrat Navasartyan idi. Təşkilatın mərkəz qərargahı Tiflis
şəhərində yerləşirdi və təşkilat buradan idarə edilirdi6.
Yuxarıda sadalanan terrorcu təşkilatlar kicik olsalar da
torətdikləri cinayətlər miqyasca iridir.
"Armenakan" komitəsi. O, dovrə qədər yaradılmış erməni
təşkilatlarının ən irisidir. 1885-ci ildə Portakalyan adlı bir erməninin
rəhbərliyi ilə Mıqırdıc Terlemezyan (Avetisyan), Qriqor Terlemezyan,
Ruben Şatavaryan, Qriqor Adiyan, Qriqor Əcəmyan, M. Bartutciyan,
Gevord Hanciyan, Qriqor Beozikyan və Qaregin Manukyan adlı erməni
şovinist – millətciləri tərəfindən Turkiyənin Van şəhərində
yaradılmışdır.
Təşkilatın rəhbəri Portakalyan Vanda acdığı məktəbdə radikal
millətci – separatcı duşuncəli erməni tələbələri tərbiyə etdiyindən və
dovlət əleyhinə fəaliyyəti hokumət tərəfindən aşkar edildiyindən
Osmanlı dovlətindən qovulmuş və Fransaya getmişdir. Fransada
"Armenia" adlı qəzet buraxaraq, yazılarında inqilabi, terrorcu ruhu
acıq-aydın buruzə vermişdir. Belə ki yazılarından birində "ermənilər
Osmanlı dovləti ərazisində qan tokmədən mustəqillik əldə edə
bilməz" fikrini bildirmişdir7. 1885-ci ildə qəzetin Osmanlı dovlətinə,
1886-cı ildə isə car Rusiyasına gətirilməsinə qadağa qoyulsa da yerli
erməni cinayətkar təşkilatları vasitəsi ilə qəzet yenə də bu olkələrə
gətirilirdi.
Təşkilatın lideri olan Portakalyanın Fransada olmasına
baxmayaraq o, təşkilatla daim əlaqədə olurdu və bu əlaqəni Mıqırdıc
Avetisyan təşkil edirdi.
Bu təşkilat təmamilə separatcı və terrorcu meyllər uzərində
qurulmuşdu. Bunu subut etmək ucun təşkilatın proqramına nəzər
yetirmək kifayətdir.
•Bu təşkilata yalnız ermənilər uzv ola bilərdi.
•Butun millətci erməniləri bu təşkilatda cəmləşdirib pozucu
fikirlər yaymaq, uzvlərə silahlardan istifadə etmək qaydalarını
oyrətmək, hərbi təlimlər kecirmək, onları silah və pul ilə təmin etmək,
partizan dəstələri yaratmaq və erməni xalqını qarşıdakı hərəkatlara
hazırlamaq.
•Olkənin muxtəlif bolgələrində iğtişaşlar yaratmaqla məşğul
olacaq numayəndəliklər yaratmaq.8
Təşkilatın fəal uzvləri yuxarıda adları sadalananlardan savayı
Havannes Aqripasyan, Vardan Qoloşyan, və Karapet Qulaqsızyan
idilər. Onlar əsasən «Daşnaksaqan», «Vartan», «Hncak» təşkilatları ilə
əlaqəli idilər və bir sıra terror əməliyyatlarını birgə həyata
kecirmişdilər (məsələn: turk polis idarələrinə hucum, 1892-ci il
oktyabrında Van şəhər polis idarəsinin rəisi Nuri Əfəndinin qətli,
1896-cı il iyun ayında «Hncak» təşkilatı ilə birgə Van usyanı və s).
Təşkilat «Daşnaksaqan» və «Vartan» partizan dəstələri ilə birgə
Ankara şəhərinin cənub-qərb hissəsində Qarahisar dağları yaxınlığında
yerli əhaliyə basqın etmiş və yerli əhali ilə toqquşma zamanı
«Armenakan» və «Daşnaksaqan» təşkilatının demək olar ki, əksər
uzvləri tələf olmuşlardır. Bundan sonra təşkilat dağılmış, onun
qalıqları «Ramqavar» partiyasını yaratmış, digər uzvləri isə
«Daşnaksutyun» və «Hncak» partiyalarına kecmişlər.
«Hnзak» təşkilatı - «Hnзak - sosial demokrat partiyası».
«Armenakan» komitəsinin yaradıcısı Portakalyanın və qəzeti
«Armenia»nın dəstəyi ilə Avetis Nazarbekyan, Maro Vardanyan,
Gevorq Xarocanyan, Qabriel Kafyan, Ruben Xanazatyan tərəfindən
1887-ci ildə İsvecrənin Cenevrə şəhərində yaradılmışdır. Təşkilatın
yaradıcısı və idarəcilərinin əksəriyyəti Rusiya erməniləri idilər.
Təşkilatın Osmanlı ərazisində də dayaq təşkilatları vardı. Belə ki,
İstanbulda dayaq noqtəsini qurmaq ucun Cenevrədən Tiflisli Şimavon,
İrandan S. Danielyan, Trabzondan Rusiya vətəndaşı olan Ruben
Hanazad gəlmişdilər. Onların İstanbulda qurduqları yerli təşkilat
dayağına bir sıra digər erməni təşkilatlarından da qoşulanlar olmuşdur.
İstanbuldan sonra Merzifon, Amasiya, Toqat, Arapkir və Trabzonda da
təşkilatlanmalar başlanmışdı. Bu təşkilatın siyasi məqsədi Şərqi
Anadoluda – Ərzurumda, Vanda, Zeytunda (Suleymanlı), Sasunda,
«Hncak» partiyası 1905-1906-cı və 1918-ci illərdə
Azərbaycanda baş verən erməni-musəlman qırğınlarının da
təşkilatcılarından olmuşdur. Partiya ozundən sonra onun fəaliyyətini
davam etdirəcək – ASALA kimi tanınan terror təşkilatının yaradıcısı
olmuşdur. Bu terror təşkilatının beynəlxalq terror şəbəkəsi ilə sıx
əlaqələri vardır. Belə ki, 1993-cu ildə Hncak Partiyası, erməni terror
təşkilatı ASALA və PKK numayəndələrinin Beyrutda kecirilmiş bir
toplantısında Ermənistan və Yunanıstana PKK-nın butun qayğılarını
oz uzərinə urməyi təklif etmişdir. Onu da qeyd etmək yerinə
duşərdi ki, PKK Avropa Birliyi olkələri tərəfindən terrorcu təşkilat
elan edilmişdir.
«Erməni genosidinin (soyqırımının) qisasзıları təşkilatı». 1973-
cu ildə «Daşnaksutyun» partiyasının yardımı ilə yaradılmışdır. Təsis
olunma bəyənatında oz fəaliyyətini antiturk istiqamətində həyata
kecirəcəyi bildirilmişdir. Dunyanın muxtəlif regionlarında muxtəlif
adlarla fəaliyyət gostərir. 1980-1982-ci illərdə kecirilən terror
əməliyyatları nəticəsində Turkiyənin Avstriya, Danimarka,
Portuqaliyadakı səfirliklərinin diplomatları qətlə yetirilmişdir.
Təşkilatın rəhbərləri və fəal uzvləri Tiqran Abqaryan, Arutunyun
Avetisyan, Stepan Avyan, Akop Aqolyan və s.
«Ermənistanın Azadlığı uğrunda Gizli Erməni Azadlıq Ordusu
– (Armenian Secret Army for Liberation of Armenia) ASALA».
Erməni lobbisinin terror təşkilatıdır. "Hncak" partiyasının hərbi
qanadıdır. ASALA 20 yanvar 1975-ci ildə ABŞ-a kocmuş erməni
emiqrantlar tərəfindən Livanın Beyrut şəhərində yaradılmışdır.
Yaradıcısı 1988-ci ildə olmuş Akop Akopyandır. Hal- hazırda isə
təşkilatın rəhbəri Levon Kazanciyandır. ASALA-nın dunyanın
muxtəlif olkələrində 23 hərbi qrupu fəaliyyət gostərir. Təşkilatın həmcinin ABŞ, Turkiyə, Fransa,
Yunanıstan, İsvecrə, İspaniya, Avstriya, Boyuk Britaniya, İtaliya
kimi dovlətlərdə fəaliyyət gostərən qruplar var. Təşkilatın hərbi təlim
- məşq bazaları Livanın Bəkaa dərəsində və Kipr adasındakı Trudos
dağında yerləşir. Əsas duşmənləri Turkiyə Cumhuriyyəti və 1991-ci
ildə mustəqillik qazanmış Azərbaycan Respublikasıdır. Təşkilatın
məqsədi «Dənizdən dənizə Boyuk Ermənistan» uğrunda mubarizədir.
Bundan əlavə 1989 – 1994-cu
illər ərzində Azərbaycanda baş vermiş terrorların əksəriyyətinin bu
təşkilat tərəfindən həyata kecirilməsi istintaq sənədləri əsasında tam
subuta yetirilmişdir. Bu terrorlar nəticəsində yuzlərlə insan olmuş,
xəsarət almış, şikəst olmuş və xeyli dağıntılar olmuşdur.
ASALA indiyədək 235 terror aktı həyata kecirmişdir.
Bunların nəticəsində 100-ə qədər şəxs (bunlardan 52-si turkdur) qətlə
yetirilmiş, 534 nəfər yaralanmış, 105 nəfər girov urulmuşdur.
Təşkilatın fəal uzvləri Vazgen Sisliyan, Seda Kavranyan, Hilbert
Levon Molnasyan, Martiros Candonyan və s.
«Erməni Azadlıq Cəbhəsi». 1979-cu ildə yaradılmışdır. Təşkilat
ASALA-nın tərkibində fəaliyyət gostərir. Turkiyə və Azərbaycan
ərazisində terror əməliyyatları həyata kecirmək ucun terrorcu qruplar
hazırlayır və onların həmin ərazilərə gondərilməsi işi ilə məşğul olur.
Təşkilatın rəhbərləri və fəal uzvləri Vasiyan Razmik, Zatinyan Edik
Zatikovic, Şirvanyan Andrey Yergişevic və başqalarıdır.
«Orli» terror qrupu. 1981-ci ildə bir qrup erməni gəncləri
tərəfindən Fransada yaradılmışdır. Əsas məqsədləri ASALA terror
təşkilatının həbs edilmiş uzvlərinin azad edilməsidir. 1981-1982-ci
illərdə ozlərinin konkret məqsədlərinə nail olduqları bir necə terror
əməliyyatları həyata kecirmişlər. 1987-ci ilə qədər bu qrup Avropanın
və digər regionların olkələrindəki aeroportlarda ona qədər ağır, qanlı
nəticələri olan terror əməliyyatları həyata kecirmişdir.
«Gənc Ermənilər İttifaqı». 1990-cı ildə Fransada yaradılmışdır.
Dağlıq Qarabağın Azərbaycandan işğal yolu ilə qoparılıb Ermənistana
birləşdirilməsi məsələsində MDB olkələrinin rəhbər işcilərinə təzyiq
etmək məqsədi ilə həmin olkənin ərazisində diplomat və sadə
vətəndaşları oğurlamaqla məşğul olur.
«Erməni Azadlıq Hərəkatı». 1991-ci ildə Fransada
yaradılmışdır. Oz terror planlarını ASALA ilə birgə kecirir. Mərkəzi
qərargahı Ermənistanın İrəvan şəhərində yerləşir. Təşkilatın rəhbərləri
və fəal uzvləri Ağababayan Aşot Serec, Zurabyan Norayr Qracikovic,
Malxasyan Artur Melkonovicdir.
"Yeni ASALA". Əfsuslar olsun ki, bu təşkilat haqqında məlumat
azdır. Təşkilat 1992-ci ildə yaranmışdır. Bu barədə məlumat verən
Turkiyə Daxili İşlər Nazirliyi təşkilatın Turkiyə şəhərləridən Bakıya
ucan təyyarələrdə terror aktı hazıladığını da bildirmişdir. Bu təşkilat
qanunsuz olaraq silah əldə etmək və oz məqsədlərinə nail olmaq ucun
.
turk milləti uzərində erməni ağalığını bərqərar etmək niyyətindədir.
Təşkilata Turkiyədə yaşayan ermənilər rəhbərlik edirlər.
"Apostol" təşkilatı. 29 aprel 2001-ci ildə Ermənistan, Suriya və
Livan vətəndaşları tərəfindən yaradılmışdır. Təşkilatın məqsədi
Turkiyə və Azərbaycanda terror aktları həyata kecirməkdir
Комментариев нет:
Отправить комментарий