Şah İsmayılı niyə sevmirlər?

Niyə görə osmanlılar 500 il keçməsinə baxmayaraq Şah İsmayıla nifrət edirlər ?

Burada yüz illərdir üstü açılmayan psixoloji bir səbəb var. Səbəb Səlimin Şah üzərində namərd, qürur verməyən, adam içərisinə çıxarıla bilməyən, sui-qəsdə oxşar qələbə qazanmağa məcbur olmasıdır. Gəlin, bu nifrətin üzərində bir az dayanaq. Şah İsmayıl Xətainin ölkəsinə soxulub, Ona, yəni bir Şaha, “Ay qorxaq, niyə qabağıma çıxıb mənnən vuruşmursan?! Get başına ləçək bağla!” məzmunlu təhqiramiz məktublar göndərib, Onu inadla döyüşə çağıran və məktublarında Ona heç vaxt “şah” deyə müraciət etməyən (ancaq Çaldıranda qələbədən dərhal sonra dünyanın dörd bir yanına Şaha qalib gəldiyini fəxrlə xəbər verən) bu Səlim, Çaldıranda vuruşma vaxtı bilirsinizmi harada idi? Öz çadırında gizlənmişdi! Çadırın deşiyindən cəng meydanına tamaşa edir, Şahın topla vurulmasını əmr edirdi. Şah İsmayıl isə Çaldıranda şəxsən döyüşə girmiş, güllə yarası alıb yaralananadək vuruşa-vuruşa Səlimin çadırına yaxınlaşmışdı. Şahın Çaldıranda göstərdiyi bahadırlığı düşmən olmaqlarına baxmayaraq o vaxtkı Osmaniyyə qaynaqları da etiraf etmişlər. Əvvəllər osmanilər, indi də türkiyəlilər, onlara gecə ikən hücum etməyən, səhərəcən yatıb dincəlsinlər deyə vaxt verən Şah İsmayılın – bu igid adamın qılınc-qalxanlı atlılar ordusunu top-tüfəng atəşinə tutmaqla qalib gəlməyə məcbur olmaqlarını və ən əsası da Səlimin öz çadırından çıxıb Şahla vuruşmaqdan boyun qaçırmasını Şaha (qəribədir, Səlimə yox, Şaha!) bağışlaya bilmirlər. Məncə, Koroğlu dastanında “Tüfəng çıxdı, mərdlik getdi” sözüylə nəzərdə tutulan osmanilərin həmin bu namərdliyidir. Təsəvvür edin, hökmdar hökmdarı açıq döyüşə çağırır, ancaq döyüş vaxtı özü çadırda gizlənir. Səlimin bu hərəkəti ümumtürk cəng qaydalarına görə bir dövlətin başını yerə soxan üz qaralığı və tarixi xəcalət idi. Əlbəttə, cəngdə hiylə işlətmək olar, ancaq Səliminki hiylə deyildi, oğuz terminologiyasında bunun adı “aldadıb ər tutmaq” idi. Şah İsmayıla əvvəllər osmanilərin, indi də türkiyəlilərin 500 ildir sönməyən kinlərinin səbəblərindən biri, bax budur. Səlimin vuruş meydanına girmədiyini bilə-bilə, osmanilərin Səlimi Çaldıran düzündə Şah İsmayılla guya at üstündə üz-üzə dayanmış miniatürlərini çəkməkləri də məhz həmin tarixi xəcaləti gizlətmək istədiklərindəndir. Türkiyə dövlətinin rəsmi dərsliklərində Şah İsmayıl Xətai hələ də rəzil düşmən adlandırılır, alçaldılır, guya arvadlarını meydanda qoyub qaçması, əyyaş olması və s. haqqında iftiralar həqiqət kimi tədris edilir; Türkiyə televiziya proqramlarında türkiyəli tarix professorları “azerilerin milli kahramanı” adlandırdıqları Şah İsmayılı ələ salırlar; Türkiyədə “qızılbaş” sözü hələ də söyüşdür. Osmaniyyənin bizdən qopartdığı kənd və şəhərlərdə əsir qalaraq, Şah İsmayıl qızılbaşlığını yaşadan ələvilərə əvvəllər Osmaniyyədə, indi də Türkiyədə zülm edilir. Anadoluda “Açılın qapılar, Şaha gedəlim” deyən neçə-neçə Pir Sultan Abdallar öldürülmüşlər. Nifrətin qatılığına baxın ki, M.Füzuli Şah İsmayılı mədh edib deyə, türkiyəlilər onu Y.Əmrə qədər qəbul etmirlər. Yeri gəlmişkən, sünni islamçı Erdoğan'ın nifrət etdiyi Bəşər Əsəd də bir ələvidir. 1993-cü ildə Sivasda Pir Sultan Abdal şənliyi keçirmək üçün toplanan ələvilərin qaldığı otelə od vurulmuş, nəticədə 30-dan çox ələvi intellektualı və sənət adamı diri-diri yandırılmış, Əziz Nesin son nəfəsində xilas ola bilmişdi. Bir sözlə, Çaldıran davam edir.

Akif Eyyub.

Səlahəddin Əyyubi kimdir? Səlib yürüşlərinə qarış xidmətləri və şiələrə qarşı münasibəti necə olub?

Səlahəddin Əyyubi kimdir? Səlib yürüşlərinə qarış xidmətləri və şiələrə qarşı münasibəti necə olub?

Adı Yusif, atasının adı Əyyub, babasının adı Şazidir. Ləqəbi “Səlahəddin” (dinin rifahi, xeyri, faydası), nisbəsi isə “Əyyubi”dir.1 İslam tarixində ən məşhur sərkərdələrdən və dövlət başçılarından biri sayılır. Müsəlmanlar xeyrinə bir çox qələbələr əldə etmiş, ərazilər ələ keçirmiş, müsəlman ölkələrini avropalı səlibçilərin işğalları qarşısında müdafiə etmişdir.

Atası Nəcməddin Əyyub indiki İraqın Tikrit şəhərində yaşamış, Səlahəddin də həmin şəhərdə dünyaya gəlmişdir.2 Həmin vaxtlar Tikrit şəhərində kürdlər yaşayırdı və Səlahəddinin ailəsi də həmin kürd ailələrindən biri idi.3

Nəcməddin Əyyub İmadəddin Zənginin vaxtında Bəəlbək şəhərinin hakimi olmuşdur.4 Deyilənə görə, Səlahəddinin uşaq yaşlarından döyüş sənətinə böyük marağı olmuş, qılınc vurmağı və xəncər oynatmağı çox sevmişdir. Həmçinin ehtimallara görə, sonradan böyük cəhdlə yaymağa çalışdığı şafei fiqhi ilə tanışlığı da elə kiçik yaşlarından başlamışdır.5 Səlahəddin qatı və təəssübkeş şafei məzhəbi tərəfdarı olmuş, bir qədər sonra qeyd edəcəyimiz kimi, Misirdə hakimiyyətə yiyələndikdən sonra şiə məzhəbinin qarşısını alıb bu məzhəbi yaymağa çalışmışdır.

Səlahəddinin Misirə daxil olması və Fatimilərin süqutu

Xristianlar səlib yürüşlərinin ilk illərində bir çox müsəlman şəhərini tutmağa nail olmuşdular. Əldə edilən bu uğur və nailiyyətlər onları Fatimilər dövlətinin paytaxtı olan Qahirə şəhərini tutmağa şirnikləndirmişdi. Bu tamahla böyük sayda səlibçi Qahirə şəhərinə üz tutdu. Yol boyu bir neçə şəhəri ələ keçirib talan edən səlibçilər, Qahirənin yaxınlığına çatdılar. Tutulan şəhərlərin aqibətindən yaxşı xəbərdar olan qahirəlilər şəhəri təslim etmək istəməyərək, müqavimət göstərməyə başladılar. Həmin vaxt səlibçilər qarşısında tab gətirə bilməyəcəyini başa düşən Fatimi xəlifəsi Adid Səlcuqluların Hələb atabəyi Nurəddin Zəngiyə müraciət edərək, ondan kömək üçün hərbi qüvvə göndərməsini xahiş etdi. Bundan sonra “Nurəddin Zəngi (Səlahəddinin əmisi olan) Əsəduddin Şirkuhu Homsdan öz yanına çağırtdırdı. Ona 200 min dinar pul verib, lazımi geyim, minik və silahla təchiz etdi, qoşunu və qoşun xəzinəsini onun ixtiyarına verdi. Daha sonra öz adamlarından İzzəddin Xərdək, İzzəddin Qəlic, Şərəfuddin Tərəş, İzzuddövlə Baruqi, Qütbüddin Niyal bin Həssab Əl-Mənbəci və qardaşı oğlu Səlahəddin Yusif ibn Əyyubu ona qoşdu. Şirkuh Misirə yaxınlaşdığı vaxt avropalılar geriyə qayıtdılar. Beləcə Şirkuh çətinlik çəkmədən Misirə daxil oldu”.6

Misirə daxil olduqdan sonra ölkənin vəzirliyi Şirkuha keçdi.7 Lakin Şirkuhun qəfil ölümündən sonra ordu sərkərdələri arasında ixtilaf baş verdi. Nəticədə xəlifənin və bəzi ordu başçılarının səyi ilə Səlahəddin əmisinin vəzifəsini ələ keçirdi. Bir müddət sonra o, bütün işləri öz əlinə aldı. Bu ərəfədə Adid bərk xəstələndi və xəstəliyi nəticəsində vəfat etdi. Bundan sonra Səlahəddin Misirin şəriksiz liderinə çevrildi.

Səlahəddin və şiəlik

Şiəliyin Misirdə yayılması, əsas olaraq, Fatimilərlə bağlıdır. Fatimilər şiəliyi Misirin rəsmi məzhəbinə çevirmişdilər. Misirdən fərqli olaraq, digər müsəlman ölkələrində isə sünni məzhəbi rəsmi məzhəb hesab olunurdu.

Qeyd etmək lazımdır ki, tarix boyunca sünni hakimiyyətlərin şiələrə münasibəti xoşagəlməz olmuşdur. Onlar əksər hallarda şiəliyi aradan aparmağa çalışmış, şiələrə dözümsüz münasibət göstərmişlər. Hətta bir çox hallarda sünni hakimlər yəhudi və xristianlar kimi digər etiqad daşıyıcılarının nümayəndələrinə xoş münasibət göstərdikləri (və bəzən onları yüksək vəzifələrə təyin etdikləri) halda, şiələrə bunun əksini etmişlər.

Başda Səlahəddin Əyyubi olmaqla Əyyubi hökmdarları da bu şəkildə davranmışlar. S.Əyyubi böyük səylə şiəliyi Misirdə aradan aparmağa çalışmışdır. Onun bu münasibətinin müxtəlif səbəbləri ola bilsə də, məsələnin məzhəbi tərəfi gün kimi aydındır.

Səlahəddin bir tərəfdən qatı və sadiq bir şafei olaraq şiəlik kimi başqa bir məzhəbin varlığını qəbul edə bilmir, onlarla mübarizə aparmağı özünün dini vəzifələrindən biri hesab edirdi. Digər tərəfdən isə, Fatimilər dövləti şiəliyi rəsmi dövlət məzhəbinə çevirmiş və əsas tərəfdarları şiələrdən ibarət olan bir dövlət idi; Səlahəddin də bu dövləti devirmiş bir şəxs olaraq, şiələri özünə əsas rəqib hesab edir və onların nə vaxtsa özünə qarşı qiyam qaldıra biləcəklərindən ehtiyatlanırdı. Məhz bu səbəbdən də şiələrlə mübarizəyə girişmişdi. Lakin o, müharibələrinin çoxunu Misirdən kənarda apardığı üçün əsas hərbi qüvvəsini xaricdə cəmləmiş, ölkə daxilində az sayda hərbi qüvvə saxlamaqla kifayətlənmişdi. Buna görə də şiəliyə qarşı mübarizəsində əsas diqqəti məhz mədəni mübarizə üzərinə cəmləmişdi. Burada onun şiələrə qarşı yürütdüyü zalım siyasətin bir neçə nümunəsinə nəzər salaq:

1. Şiəliyin təlimi və şiə dini ayinlərinin icrasının qadağan edilməsi: Səlahəddin şiə alimlərini tədris mərkəzlərindən uzaqlaşdırmış, şiə məktəblərini ləğv edərək onları sünni məktəblərinə çevirmişdi. Fatimilərin böyük kitabxanasının yandırılmasını əmr etmişdi. Bütün bunlardan daha mühümü, şiə dini mərasimlərini qadağan etmiş, Aşura gününün sevinc və şadlıq günü kimi qeyd edilməsini göstəriş vermişdi.

2. Azandan “hayyə alə xayril-aməl” cümləsinin çıxarılmasını əmr etmişdi. Bu hadisə 1170-ci ildə, Zilhiccə ayında baş vermişdi.

3. Bütün xütbələrdə “raşidi xəlifələri”nin adının çəkilməsini əmr etmişdi.

4. Şiə qazıları məhkəmə işlərindən uzaqlaşdırmış, onların yerinə şafei qazılarını təyin etmişdi.

5. Səlahəddinin hakimiyyəti dövründə Misirin müxtəlif bölgələrində şiə üsyanları baş verirdi. Səlahəddinin izlədiyi üslub mədəni və ideoloji mübarizə üslubu olsa da, bir sıra hallarda onun mübarizəsi hərbi üsula əl atmaq şəklində təzahür edirdi. Şiələri təqib etmək Səlahəddinin valilərinin ən sevimli işi idi. Ümumiyyətlə, onun dövründə şiə olmaq cinayət sayılırdı.

Bu və bu kimi digər işlər Səlahəddinin şiəliyə qarşı münasibətinin yaxşı olmadığını göstərir.

Səlahəddin və səlib yürüşləri

“Səlib” yürüşləri dedikdə xristianların müsəlmanlara qarşı 1096-cı ildən başlayıb təxminən 2 əsr qədər davam etmiş və bir neçə mərhələdən ibarət olmuş hücumları başa düşülür. Bu mövzuda yazılmış ən təfsilatlı əsərlərdən biri İbn Əl-Əsirin “Əl-Kamil” əsəridir. Sözügedən kitabın 22-ci cildindən 24-cü cildinə qədərki cildlərində yer alan məlumatların təxminən 80%-i səlib yürüşləri və Səlahəddin barədədədir. Səlib müharibələri əsnasında Səlahəddin bir tərəfdən müxtəlif şəhərlərə bir sıra güclü hakimlər təyin edir, əcnəbilər daxil ola bilməsin deyə şəhərlərin müdafiəsini gücləndirdi, digər tərəfdən isə səlibçilər tərəfdən işğal edilmiş şəhərlərə hücumlar təşkil edib onları geri qaytarır, əsirlər ələ keçirir, düşmənləri qovub çıxarırdı. Onun əldə etdiyi uğurlar içərisində ən mühümü Qüdsün səlib işğalından azad edilməsi idi.

Səlahəddinin səlibçilərə qarşı apardığı mübarizə ona müsəlmanlar, xüsusən də sünni müsəlmanlar arasında böyük şöhrət və xüsusi hörmət qazandırmışdır. Lakin təbii ki, bu hörmət və şöhrət onun bütün işlərinə haqq qazandırmağa və onun əxlaq və şəriətə zidd əməllərini, xüsusilə də şiələrə və qeyri-şiələrə qarşı etdiyi işləri görməzdən gəlməyə səbəb ola bilməz.

Səlahəddin Əyyubi 1193-cü ildə Dəməşq şəhərində vəfat etmişdir.8

_______________________________

1 İbn Xəldun, “Divanul-mubtəda vəl-xəbər”: 1/316 (Beyrut, 1408 h.).

2 Zirikli, “Qamus”: 2/38 (Beyrut, 1989).

3 Zirikli, “Əl-Əlam”: 3/138.

4 Davud Kazımpur, “Auda şiati-Mısr fi asri-Salahiddin əl-Əyyubi”: səh.143; “Fasilətut-tarix fi mir`atit-tahqiq”, beşinci il, say: 2, 1387 h.ş.

5 “Auda şiati-Mısr fi asri-Salahiddin əl-Əyyubi”: səh.143.

6 İbn Xəldun, “Tarix”: 5/330.

7 Zəhəbi, “Tarixul-islam”: 39/196.

8 İbn Əl-Əsir, “Əl-Kamil”: 29/78.

👉 http://az.313news.net/article/a-429.html

Şah İsmayıl Səfəvi Xətai kim olub? – ARAŞDIRMA

Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – 14 yaşında hakimiyyətə gələn, 14 ilə 14 eli birləşdirərək, vahid və indiyə qədər ən böyük Azərbaycan dövləti – Səfəvi dövlətini yaradan bir şəxsiyyətdir.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – ilk dəfə türk dilini rəsmi dövlət dili elan edən dövlət başçısıdır. Halbuki, özlərini türk varisi hesab edən Osmanlıda dövlət dili fars dili idi. Bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan dilində fars sözləri istifadə olunduğu kimi, fars dilində də türk sözləri öz yerini tapıb.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – ilk dəfə türk dilində heca vəznində şeir yazan şairdir. Onun türk dilində yazdığı gözəl şeirlər meydana gəldikdə şeiriyyata öz damğasını vurmuş fars dili ikinci plana keçdi. Məhz onun başlatdığı ənənə nəticəsində Mühəmməd Füzuli kimi dahi yetişdi.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – ilk dəfə güləşi döşək üzərinə gətirən pəhləvan idi. Onun vaxtında zorxanalar, yəni güləş məşq zalları açılmışdır və Azərbaycana xas bu idman növü geniş yayılmışdır.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – dahi strateq idi. Öz qoşünlarını 12 İmamın (ə) eşqinə 12 yerə bölərək, aypara şəklində düzərdi. Bu düzülüş zəif mərkəzə və güclü cinahlara malikdir. Düşmən zəif mərkəzi əzməklə məşğul olduğu zaman, güclü cinahlar düşməni əhatə edir, qoşunu mühasirəyə alıb darmadağın edirdi. Gələcəkdə bu strategiyanı Həzi Aslanov öz tankları ilə həyata keçirəcək və ona ruslar “Aslanovskaya podkova”, yəni “Aslanov nalı” adını verəcəklər.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – bir fateh idi. Tarixi Azərbaycan torpaqlarını: Şimali Ağqoyunlu və Şirvanşahlar dövlətini (Albaniya), Cənubi Ağqoyunlu dövlətini (Atropatena) və Qaraqoyunlu dövlətini (Anadolu) birləşdirərək, Vahid Azərbaycan dövləti olan Səfəvilər dövlətinin banisidir. Şah İsmayıl döyüşdə hücum taktikasına üstünlük versə də, heç vaxt yürüş edib qonşu dövlətlərin ərazisini zəbt və qəsb etməyib. Onun hər bir yürüşünün ya kiminsə onun dövlətinə meydan oxuması, ya da bir məzlumun imdadı nəticəsində olub. Bu da fatehlərə xasdır.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – zəmanəsinin dindar lideri idi. O, Bağdada daxil olarkən Bağdad əhli onu məhz belə tanıyaraq könüllü surətdə şəhərin qapılarını onun üzünə açıb onu alqışla qarşıladı. Yalnız onun qurduğu hökümət dövründə əsrlər boyu inanclarına görə təqib olunan Əhli-Beyt (ə) ardıcılları rahat nəfəs ala bildilər. O, ilk dəfə olaraq Əhli-Beyt (ə) məktəbini dövlət dini kimi elan etdi. Şah İsmayılın əmri ilə dövrün fiqh aliminin risaləsi şəriət qanunu kimi təsdiq olundu. Onun dövründə bir çox Əhli-Beyt (ə) alimi yetişərək, ölkədən kənarda da islamı yaymağa başladı. Məhz bunun nəticəsidir ki, indi Anadoluda, Gürcüstanda, Orta Asiyada, Kəşmirdə, Pakistanda, Hindistanda və digər ölkələrdə Əhli-Beyt (ə) ardıcılları yaşayır. Çünki, bu bölgələrə İslamı həmin zamanda yetişən azərbaycanlı alimlər yayıb.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – ağlasığılmaz cəsarətə malik bir bahadır idi. Başqa dövlət başçıları çadırlarından döyüşü izlərkən, hələ 14 yaşı tamam olmamış İsmayıl, qoşunun önündə hücuma keçirdi. Şirvana yürüş zamanı Kür çayı daşır, qoşunun yolunu sel alır. Qoşunda tərəddüd yayıldığını görən Şah İsmayıl atıyla birgə çaya atlayır. Onun dalınca digər sərkərdələr və qoşun də çayı yararaq qarşı sahilə keçir.



Çaldıran döyüşündən öncə o, Sultan Səlimə meydan oxuyaraq onu döyüşə dəvət etdi. Lakin Sultan Səlim qorxaraq öz yerinə Osmanlıda yenilməz sayılan Malqoçoğlunu göndərdi. Şah İsmayılın ətrafı: “Şaha bir sərkərdə ilə vuruşmaq yaraşmaz” dedi. O isə cavab verdi – “İstəmirəm sonra döyüşə qorxub çıxmadı desinlər”. Şah İsmayıl Malqoçoğluna elə bir zərbə endirdi ki, hər iki tərəf heyrətdən alqış dedi. Onun qılıncı Malqoçoğlunun dəbilqəsini, zirehini və qalxanın bir hissəsini yararaq, Malqoçoğlunu başından iki yerə bölmüşdü. Elə həmin döyüşdə o, qılıncla topun lüləsini kəsmişdi.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – ədalətli hakim idi. Məlumdur ki, Şah İsmayıl Osmanlı dövləti ilə vuruşmaq istəmirdi. Lakin şərqində güclü qonşu istəməyən Sultan Səlim, 200 minlik qoşunla Azərbaycana yürüş etməyə qərarlı idi. Buna görə də Şah İsmayıl qərara gəlir ki, Osmanlı qoşununun qarşısına çıxacaq bütün torpaqları yandırıb yararsız hala salsın. Məqsəd - düşmən qoşununun ac, susuz qalıb əldən salaraq geri qaytarmaq idi. Bunun üçün Şah İsmayıl torpaq sahiblərinin ziyanları müqabilində onları neçə illik vergidən azad etdi.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – döyüşlərdə yenilməyən sərkərdə idi. “Ya Əli!” sədası ilə özündən neçə dəfə  çox sayda olan qoşuna hücum edib, qalib gələrdi. Buna misal kimi Şah İsmayılın 7 minlik qoşunla Ağqoyunlu Əlvəndin 30 minlik qoşununa hücum edib qalib gəlməsini, 12 minlik qoşunla Ağqoyunlu Muradın 70 minlik qoşununa hücum edib qalib gəlməsini və digərləri göstərmək olar. İstisna yalnız Çaldıran döyüşü oldu. Sultan Səlimin 200 minlik qoşunu, 300 topuna qarşı Şah İsmayıl 20 minlik süvari ordu ilə çıxmışdı. Döyüş 3 gün davam etdi. Qızılbaşlar görünməyən qəhrəmanlıq göstərərək, qalib gələ də bilərdi. Lakin Sultan Səlim Yavuz elə bir işə qol atdı ki, qalib gəldi, amma özünü rüsvay etdi. O, əmr etdi ki, yerdə qalan topların lülələrini yuxarı qaldırsınlar. Bu zaman toplar döyüş meydanına atəş açdı və nəticədə hər iki tərəfin əskərləri həlak oldu. Qızılbaş ordusu süvarı olduğu üçün mərmilər onlara daha çox təsir etdi, çünki atlar partlayışdan hürkürdü. Nəticədə qızılbaş ordusu 5 min nəfər, osmanlı ordusu isə 30-40 min arası itki verdi.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – yenilikçi dovlət başçısı idi. Onun dövründə bir yeni islahatlar həyata keçirilmişdi. Bir məsələyə diqqətinizi yönəltmək istəyirəm. Biz sahib olduğumuz üçrəngli bayrağa görə Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə borcluyuq. Bu, sadəcə bir bayraq deyil. Bu, Azərbaycanın inkişafının düsturudur. Yalnız bayrağımızda olan bu üç çaları inkişaf etdirməklə Azərbaycan hərtərəfli inkişaf edib qüdrətlənə bilər. Diqqət etsək, görərik ki, bayrağımızın özülünü Şah İsmayıl Xətai qoyub. Məhz o, tarixdə ilk dəfə Azərbaycan dövlətini bu istiqamətlərdə inkişaf etdirib: ana dilimizi rəsmiləşdirərək – türkcülüyü; yeniliklər edərək – müasirçiliyi; şəriətin əsasında qanunar yaradaraq – dindarlığı.



Şah İsmayıl Səfəvi Xətai – İmam Əli (ə) aşiqi idi. Yuxarıda sadalanan bütün xüsusiyyətləri ilə o, əslində Həzrətə (ə) borcludur. Şah İsmayıl Xətai üçün ideal nümunə İmam Əli (ə) idi. Onun bütün cəsarətinin, mərdliyinin, uğurlarının səbəbi bu eşqdə idi – Əli (ə) eşqində.



Alimin dediyi kimi, Şah İsmayılı indiki zəmanə ilə müqayisə etmək düzgün deyil. Belə etsək, biz onda minlərlə hüquq pozuntuları və digər səhvlər taparıq. Düzdür, Şah İsmayıl Xətai ideal deyil və onun özünün öz dövrünə görə də səhvləri olub. Ancaq bu şəxsiyyətin Azərbaycan üçün etdikləri danılmazdır. Onda ləkə axtarıb rüsvay etmək istəyənlər, əvvəlcə Şah İsmayıl Səfəvi Xətainin yüzdə birini Azərbaycan üçün etsinlər. Heç bir dövrdə azərbaycanlının hökmü Gürcüstandan Fars körfəzinə qədər, Orta Asiyadan Bağdada qədər, Anadoludan Hindistana qədər keçməyib. Bax, əsl yeridir ki, deyəsən: “Mən fəxr edirəm ki, Azərbaycanlıyam!”



Şah İsmayıl Xətai haqqında həftələrlə silsilə yazılar yazmaq olar. Ancaq elə özünün də etdiyi kimi, 12 İmam (ə) eşqinə burada onun 12 xüsusiyyətini sizin nəzərinizə çatdırdım. İndi özünüz deyin: bu şah hər hansı bır şahla müqayisə oluna bilərmi?



Hüseyn Zəlzələ

İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası

«Dəyərlər» Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi