31 Mart Soykırım Günü Mart Soyqırımı ve ya Mart Hadiseleri (ingilisce: March Events) - 1918-ci ilin 30 mart ve 3 aprel tarixleri arasında Bakı şeherinde ve Bakı quberniyasının müxtelif bölgelerinde Bakı Soveti ve Daşnak Ermeni silahlı destelerinin Azerbaycanlılara qarşı töretdikleri qırğın. Resmi menbelere esasen soyqırımın neticesinde 12 mine yaxın azerbaycanlı qetle yetirilmiş[1][2][3]., on minlerle insan itkin düşmüşdür. Azerbaycan prezidenti Heyder Eliyevin 26 mart 1998 tarixli serencamı ile 31 mart Azerbaycanlıların Soyqırım Günü kimi qeyd olunur. 1917-ci ilde Rusiyada baş vermiş Oktyabr inqilabının neticesinde, Stepan Şaumyanın başçılıq etdiyi Bolşevik Bakı Soveti Bakı quberniyasında hakimiyyeti ele keçirmişdir. Etnik Ermeni olan ve Britaniya hökümetinden milyon qızıl rubl mebleğinde ilkin yardım alan [4] Stepan Şaumyan, Bakıda azerbaycanlılara qarşı Bolşeviklerle Ermeni milliyetçilerinin emekdaşlığını temin etmişdir [5]. 9 mart, 1918-ci ilde, Hacı Zeynalabdin Tağıyevin oğlu Mehemmed Tağıyevin defn merasiminde iştirak etmek üeün, general Talışınskinin başçılıq etdiyi Azerbaycan alayı Bakıya qelmişdir [3]. Mehemmed Tağıyev Lenkeran şeherinde baş veren ixtilafda Rus-Ermeni silahlı desteleri terefinden qetle yetirlmişdir ve onun defn merasimi 27 mart gününe teyin edilmişdir [3].  General Talışınski Bakıya gelmeden bir neçe gün evvel, Lenin Bakı Sovetinin başçısı Stepan Şaumyana aşağıdakı mezmunda teleqram yollamışdır: Hörmetlı yoldaş Şaumyan: Mektubunuz üçün teşekkür edirem. Sizin düşünülmüş siyasetiniz bize çox xoşdur, ve yaranmış veziyyetde siyasetinizin daha derin ve ehtiyatlı diplomatiya ile birge tetbiq edilmesini meqsede uyğun sayır ve neticede qelebe çalacağımıza eminik. Çetinlikler gözlenilmezdir, ve indiye dek biz yalnızca imperialistler arasında narazılıqlar ve münaqişeler neticesinde ireli getmişik. Bu konfliktleri işletmeyi öğrenin, hal hazırda diplomatiya öğrenmek vacibdir. Bütün dostalara xoş arzular ve salamlar. V. Ulyanov (Lenin)[6] Leninin Şaumyana etdiyi bu müraciete baxmayaraq, Bakıya daxil olarken general Talışınski ve Azerbaycan alayının üzvleri Bakı Soveti terefinden hebs altına alınmışlar, neticede şeherde yaşayan Azerbaycanlılar Sovete qarşı müqavimet göstermeye başladılar [7]. Neticede baş veren silahlı münaqişe martın 30-dan aprelin 3-de qeder Bakıda devam etmişdir [3], ve tarixde "1918-ci ilin Mart Günleri" kimi tanınır [8] 1918-ci ilde Rusiyada yaranmış veziyyetden istifade eden ermeniler öz istediklerine bolşevizm bayrağı altında nail olmağa cehd edirdiler. Bakı kommunası 1918-ci ilin martında cinayetkar planı heyata keçirmeye başlayır. Texminen 7 min ermeni esgeri müxtelif cebhelerden Bakıya getirilir. Bundan başqa “Qırmızı Qvardiya” adı altında yaradılan 10-12 minlik ordunun da 70%-i ermenilerden ibaret idi. Qabaqcadan hazırlanan anlaşmaya esasen, bolşevik-ermeni koalisiyası cebhe boyu hücuma keçdi. Martın 30-da axşam saatlarında Bakıda ilk ateş sesleri eşidildi. Tepeden dırnağa qeder silahlanmış ermeni esgerleri müselmanların evlerine basqınlar ederek onları vehşicesine öldürür, körpelere ve qocalara aman vermirdiler. Qadınlar daha ağır şekilde öldürülürdüler. Arxiv materiallarına esasen qulaqları, burunları kesilen, orqanları parça-parça edilen 37 qadının meyiti tapılmışdı. N.Nerimanov Ermeni vehşilerinin töretdikleri qetliamlar haqqında bele behs edir: “Bolşevik olan bir müselmana bele aman verilmedi. Müselmanlara her cür cinayeti etdiler. Neinki kişiler, hetta hamile qadınlar da daşnaqlardan canlarını qurtara bilmediler". Mart soyqırımından bir il sonra ermeniler bu hadiseleri bolşeviklerle Müselmanlar arasında cereyan eden hakimiyyet mübarizesi kimi metbuatda yaydılar. 1919-cu ilin yayında ABŞ terefinden Bakıya gönderilen general Harborda teqdim edilen senedde ermeni yepiskopu Baqrat ermenilerin mart hadiselerinde iştirakını inkar edir. Baqrat Bakıda hadiseler zamanı öldürülen 1000 neferden 300-nün ermeni ve rus, 700-nün müselman olduğunu iddia edirdi. Bu soyqırım tekce Bakıyla ehateli deyildi. Aprel ayının ilk ongünülüyünden etibaren Bakıda töredilen bu qetliamlar eynile Şamaxı, Quba-Xaçmaz, Lenkeran, Hacıqabul, Selyan, Zengezur, Qarabağ, Naxçıvan ve diger bölgelerde de edildi. Ermenilerin 1918-ci il mart ve aprel aylarında Şamaxı ve ona qonşu kendlerde töretdikleri qetliamları isbat eden çoxlu sayda arxiv materialı var. Bu materiallar arasında 22 noyabr 1918-ci ilde Tecili Araşdırma komissiyasının başçısı A.Xasmemmedovun Azerbaycan Respublikası Edliyye Nazirliyi başçısına Şamaxı şeheri ve ona qonşu kendlerin dağıdılması ve müselman ehali üzerinde ermenilerin işgenceleri ve cinayetleri haqqında melumatını, hemin komissiyanın üzvü A.Novatskinin bu meseleyle bağlı komissiya başçısına verdiyi melumatı, bu işlerde cinayetkar şexslerle bağlı mehkeme işinin başaldılması haqqında Tecili Araşdırma komissiyasının 12 iyul 1919-cu il tarixli qerarını göstermek olar. Şamaxı şeheri ve ona qonşu olan kendlerde ermeniler terefinden töredilen soyqırım hadiseleri haqqında 7 cild, 925 sehifeden ibaret araşdırma materiallarında toplanmış melumatlar ermenilerin cinayet ve qetliamlar etdiklerini bir daha gösterir. Onu da qeyd edek ki, adını qeyd etdiyimiz Araşdırma Komissiyası terefinden hazırlanan senede göre hele yanvar ayında Bakı Soveti terefinden 15 maşın, mart ayının ortalarında ise 60 maşın dolusu silah ve 2000 ermeni esgeri Şamaxıya gönderilmişdi. Tekce Mart ayında Şamaxının 58 kendi Bakı Sovetine bağlı ermeni ordusu terefinden dağıdıldı. Texminen 8 mine yaxın insan öldürüldü ki, bunun da 1653 neferi qadın, 965-i ise uşaqdı. 1918-ci ilde 15 min ehalisi olan Şamaxının 1921-ci ilde ehalisi texminen 1700 nefere enmişdi. Bu kütlevi soyqırım hadiseleri tekce Bakı ve Şamaxıda deyil, Azerbaycanın demek olar ki, bütün bölgelerinde heyata keçirilmişdi. Ermeniler bütün Azerbaycanı işğal etmeye cehd gösterdiler. Onlar bu defe Qarabağda yaşayan ermenilerle birleşib Genceye hücuma hazırlaşırdılar. Lakin 1918-ci ilin mayında Azerbaycan Xalq Cümhuriyyetinin yaradılması, Azerbaycanın erazi bütövlüyü uğrunda ölüm-qalım mübarizesinin başlanması işğalçıların bütün planlarını pozdu. 1918-ci ilin mart-aprel aylarında Bakı, Şamaxı, Quba, Lenkeran ve diger erazilerde ermeni faşistleri 50 min azerbaycanlını qetle yetirmiş, 10 minlerle insanı öz torpaqlarından qovmuşlar. Hemin hadise Azerbaycan xalqının tarixine qara herflerle yazılmışdır. Azerbaycanlıların soyqırım günü haqda serencam 1917-ci il oktyabr devrimi ve hakimiyyete kommunistlerin gelmesi zamanı yaranmış veziyyetden istifade eden ermeni milletçileri ve onların cemleşdiyi “Daşnaksütyun” partiyası Bakıda ve diger yerlerde azerbaycanlılara qarşı mitinqler keçirmeye başladılar. 1918-ci il Mart ayının 30-da ermeni kilsesi yanında toplaşan daşnak destesi müselmanlara ilk ateş açdı. 31 mart seher tezden bolşevik-daşnak desteleri azerbaycanlılar yaşayan “Kerpicxana”, “Memmedli” ve başqa mehellelere hücum etdiler. Hemin mehelleleri havadan teyyareler, denizden ise herbi gemiler bombalamağa başladılar. Ermeniler rusları inandırmışdılarki, guya İçeri şeherde azerbaycanlılar rusları qırıblar. Matroslar bunun yalan olduğunu bilenden sonra ateşi dayandırsalarda artıq gec idi, alova bürünmüş mehellelerde ölenlerin sayı hesabı yox idi. Ermeni milletçi faşistleri heçkime rehm etmirdiler, qarşılarına çıxan herkesi türk deye derhal qetle yetirirdiler. Daşnaklar deyirdiler: “Biz heç bir bolşevik tanımırıq, tekce müselman olmağın kifayetdir”. Onlar evleri qaret edir, adamları yandırır, hamile qadınları ağılasığmaz işgencelerle qetle yetirirdiler. İnqilabi müdafie komitesi azerbaycanlıların müracietini qebul etdikden sonra döyüşün dayandırılması haqqında gösteriş verdi. Lakin azeri-türk soyqırımı aprelin 2-ne qeder davam etdi. Ermeniler azerbaycanlılara mexsus mektebleri, kitabxanaları, medeniyyet ocaqlarının hamısını yandırırdılar. Onlar “Kaspi” metbeesini, “Açıq söz” qezetinin redaksiyasını, “İsmailiyye” binasını yandırmışdılar. “Teze pir” mescidinin minarelerini ise top ateşi ile delik-deşik etmişdiler. Mart soyqırımı zamanı tekce Bakıda 12 minden çox adam qetle yetirildi. Bolşevik-daşnak destelerinin bu vehşilikleri tekce Bakı ile bitmir. Onlar Quba, Şamaxı, Kürdemir, Salyan ve Lenkeran qezalarında soyqırımı davam etdirmişdiler. S.Lalayansın desteleri 3-16 aprel tarixinde Şamaxı ehalisine divan tutdu. Yerli ermeni ve rus-malakan kendlilerinin kömekliyi ile 7 min adam öldürüldü. 72 kend qaret edildi ve yandırıldı. Aprel ayında Quba qezasına gönderilen daşnak destelerinin komandiri Hamazasp bildirmişdi ki; “Men ermeni xalqının qehremanı ve onun müdafieçisiyem...Mene Xezer denizinden Şahdağadek olan erazide bütün müselmanları nehv etmek emri verilmişdir”. Onun başçılıq etdiyi daşnak desteleri Quba qezasında 122 kendi yandırdılar. Yerli sakinler ise min bir ezablarla qetle yetirildiler. Ermeniler adamların gözlerini çıxararaq “gözmuncuğu” düzeltmişdiler. Ermeni milletçileri terefinden töredilen bu soyqırım zamanı 30 mine yaxın adam öldürüldü. Azerbaycan xalqına qarşı töredilmiş bütün soyqırım facielerini qeyd ederek qerara alıram: “31 mart azerbaycanlıların soyqırım günü elan edilsin”. Azerbaycan Respublikasının Prezidenti Heyder Eliyev. 26 mart 1998-ci il. 1. ↑ "New Republics in the Caucasus", The New York Times Current History, v. 11 no. 2 (March 1920), p. 492 2. ↑ Michael Smith. "Anatomy of Rumor: Murder Scandal, the Musavat Party and Narrative of the Russian Revolution in Baku, 1917-1920", Journal of Contemporary History, Vol 36, No. 2, (Apr. 2001), p. 228 3. Michael Smith. "Azerbaijan and Russia: Society and State: Traumatic Loss and Azerbaijani National Memory" 4. ↑ Peter Hopkirk, "Like hidden fire. The Plot to bring down the British Empire", Kodansha Globe, New York, 1994, pp. 262-266, 287 5. ↑ Peter Hopkirk, "Like hidden fire. The Plot to bring down the British Empire", Kodansha Globe, New York, 1994, p. 287. ISBN-10: 1-56836-127-0 6. ↑ Stepan Shaumyan, Статьи и речи, Bakinskii Rabochii, Articles and speeches of the Bolshevik Extraordinary Commissar for the Caucasus, 1924, p. 224 7. ↑ Firuz Kazemzadeh. Struggle For Transcaucasia (1917 - 1921), New York Philosophical Library, 1951, p. 70. 8. ↑ "The Russian Revolution as National Revolution: Tragic Deaths and Rituals of Remembrance in Muslim Azerbaijan (1907–1920)," Jahrbücher für Geschichte Osteuropas, vol. 49 (2001). Kaynak: http://az.wikipedia.org/wiki/31_mart_hadis%C9%99l%C9%99ri http://vetenimazerbaycan.com/31martsoyqirimi.asp http://dqmk.az/az/index.php?option=com_content&task=view&id=505 http://genocide.az/home.htm http://www.karabakh.gen.az/contents.php?cid=314 Armenian Allegations:Myth and Reality http://www.bakililar.az/kolonka/henocide.html http://conflict.aznet.org/rumain1.html http://www.bakililar.az/lenta/?id=16291 http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=110 1918 yılının Mart olayları, tarihimizin en kanlı sayfalarındandır. Bolşevik- komünist bayrağı altında birleşmiş Ermeni çeteleri, Bakü’de, Nahcivan’da, Kuba’da, Kusar’da, Şamahı’da, Lenkeran’da halkımıza çok büyük zulümler yapmışlardır. Tarih araştırmacılarının değerlendirmelerine göre sadece 29-31 Mart günleri arasında Bakü’de 20 binden fazla vatandaşımız katledilmiştir. Kıyımın yapılmasının başlıca sebebi Azerbaycan’ın bağımsızlığının karşısının alınması, Bakı’nın mühim iktisadi ve siyasi önemi ile bağlıydı. Rusya için Bakı mühim ehemmiyet taşırdı. Bu, V.İ.Lenin’in “Bakı petrol, ışıq ve enerjidir” sözlerinden de aydın görünür. Amma ermenilerin de kendi amaçları olmamış değildi. Stepan Şaumyan’ın aşağıdakı fikirleri Mart kıyımının yapılmasının iç yüzünü açıyor: “Bizim süvari desteye ilk silahlı hücum cehtinden bahane gibi istifade edip, bütün cephe boyu hücuma geçtik. Bizim 6 bin nefere kadar silahlı kuvvemiz vardı. Aynı zamanda Daşnaksütyun’un da 3-4 bine yakın milli desteleri vardı. Onların iştiraki iç savaşa milli kıyım karakteri verdi ve bundan kaçınmak mümkün değildi. Biz buna şuurlu olarak gittik. Eğer onlar Bakü’de zafer kazansaydılar, şehir Azerbaycan’ın başkenti elan edilirdi”. Martın 30-da akşam saat 5-de Bakü’de ilk ateşler açıldı. Şehir Daşnaksütyun ve Ermeni Milli Şurası ve ermeni kilisesi Bakı Sovyeti’ni savundu. Ermeni askerlerigibi Bakü’deki Ermeni aydınları da Bakü Sovyeti tarafından dövüşe katıldılar. Kitlesel kıyımlar süresinde Azerbaycan Türklerine ait sosyal binalar, milli simgeler ve kültür ocakları dağıtıldı. “Açık söz”, “Kaspi” gazetelerinin binaları, kendi faaliyetini bütün Güney Kafkas’a yayan, Azerbaycan Türklerinin sosyal hayatında mühim rol oynayan, maddi ve manevi yardımlarıyla meşhur olan Müslüman Hayriye Cemiyeti’nin yerleştiği “İsmailiyye” binası yakıldı, mescitler bombalandı. Meşhur Tazepir mescidinin minareleri tahrip oldu. Tazepir mescidine sığınarak, buraya penah getirmiş 500 neferin cesedi bu ibadetgahdan bulundu. Nisan’ın 2-de gece yarıya kadar devam eden Müslüman soykırımında binlerle Azerbaycanlı Türk öldürüldü. Ermeni - Bolşevik cellatları çocuklara, ihtiyarlara bile aman vermiyordular. Saç-saça bağlanan Türk kadınları çıplak şekilde caddelerde gezdirilirdi. Bele alçaklığı yalnız menfur Ermenilerden beklemek olardı. Bakü kıyımında helak olanların sayı hakkında çeşitli fikirler mevcuttur. Fakat getirilen bütün rakamlar Mart kıyımının ne kadar dehşetli katliam olduğunu bir daha tasdik ediyor. Mesela, İngiliz arşivlerini öğrenen Türk tarihçisi Salahi Sonyel bu neticeye gelmiş ki, 1918 yılının Mart ayında 8-12 bin Azerbaycan Türkü katledilip. ABŞ tarihçileri C. ve K. Mackartiler de 1918 yılında Martın 30′undan Nisanın 1′inedek Bakü’de Ermenilerin 8 binden 12 bine kadar Müslüman öldürdüğünü ve kentin Türk ahalisinin yarısının kaçtığını yazıyorlar. ABŞ istihbarat kaynaklarına göre, o zaman 60 bin Azerbaycan Türkü kaçkına çevrilmişti. İngiliz yazar Peter Hopkirk “Bitmeyen Oyun” adlı kitabında yazıyor ki, İngilizler Almanların ve Türklerin Hindistan’a geden yolunu mutlak kesmek, Ermeniler Doğuda ve Batıda zengin Azerbaycan topraklarına sahip olmak, Ruslar ise zengin Bakü petrolüne sahip çıkmak istiyordular. Mart hadiselerinin tahlili gösteriyor ki, Müslümanlara karşı mücadelede siyasi mensubiyet gözetmeksizin tüm Ermeniler birleşmişti. Şöyle ki, M art kıyımı dini ve etnik mensubiyete göre bir halkın kitlesel soykırıma maruz kalması idi. 1918 yılının Mart ayında Bakü’de yapılanlar Azerbaycan halkının tarihinde en büyük soykırım oldu. Bu kırgın ve sürgün politikası, Enver Paşa’nın kardeşi Nuri Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun, “Kafkas İslam Ordusu” adıyla, 1918 Mayıs’ında Azerbaycan’a gelmesiyle durduruldu.Yaklaşık dört ay süren bir askeri harekâtla tedhiş sona erdirildi. Sahip olduğu zengin petrol yatakları sebebiyle Rusların göz koyduğu Bakü, Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin başkenti ilan edildi. Bugünkü Azerbaycan’ın siyasi sınırları da o tarihte çizildi. Ancak, 1920 yılında tüm Kafkas bölgesi, Sovyetler Birliği’nin yönetimi altına girdi.Ermeniler bu dönemde de etkin konumlarını sürdürdüler.Ermenistan’ın sınırlarının asıl genişlemesi de bu dönemde gerçekleşti.Öyle ki, 1920′lerde başlayıp 1980′lere kadar geçen süre içerisinde Ermenistan, Azerbaycan toprakları aleyhine üç kattan fazla genişleyerek, ilk kurulduğu yıllardaki 9,000 kilometrekareden bugünkü 29,000 kilometrekarelik alana ulaştı. Zaten, daha ilk fırsatta, 1920-21 yıllarındaki yeni sınır düzenlemelerinden yararlanarak, Nahçıvan ile Azerbaycan arasındaki Zengezur ve Göyçe bölgelerini topraklarına kattı. Böylece, Azerbaycan’ın Nahçıvan, dolayısıyla Türkiye ile olan coğrafi bütünlüğü ortadan kalktı, ülke bugünkü parçalı halini aldı. Sovyet hâkimiyeti kurulduktan sonra üç yıl sonra, Dağlık Karabağ’ın Ermenistan sınırlarına katılmasına karar verildi. Bu karar, uyandırdığı hoşnutsuzluk nedeniyle, ertesi gün Stalin’in de katıldığı bir toplantıda iptal edildi. Ancak aynı gün, yani 5 Temmuz 1923 tarihinde, Dağlık Karabağ’ın statüsü değiştirilerek, Azerbaycan sınırları içerisinde kalmak kaydıyla, özerk bölge haline getirildi. Ermenistan, elde ettiği toprakları teknik bakımdan arındırma fırsatını II. Dünya Savaşı’ndan sonra yakaladı. Diaspora’nın da desteğiyle, 23 Aralık 1947 tarihinde SSCB Bakanlar Kurulu’ndan “Ermenistan SSC’den Kolhozcuların ve Başka Azerbaycanlı Ahalinin Azerbaycan SSC’nin Kür-Araz Ovalığına Göç Ettirilmesi Hakkında” bir karar çıkartıldı. Azerbaycan’da Atatürk Merkezi Başkanı ve Azerbaycan Milli Meclisi Kültür Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Nizami Caferov, bu dönemde Türklerin Ermenistan’dan Azerbaycan topraklarına zorunlu göç ettirilmelerinin Moskova’nın talimatı ile olduğunu belirtiyor. Göyçe, Ağababa, Zengezur, Makalı gibi bölgelerde Türkler nüfusun %90′ını teşkil ediyorlardı. Bu ise, dönemin Sovyet politikası açısından riskli bir durumdu. Moskova, bunun için Ermenilerin isteklerine sıcak baktı, hatta destekledi. Diğer yandan Ermeniler, 1948′den 1953 yılına kadar geçen sürede yüzlerce insanı Azerbaycan’a göndererek, Azerbaycan Türklerinin “Batı Azerbaycan” olarak adlandırdığı bugünkü Ermenistan’ı Türklerin azınlık olarak yaşadıkları bir bölge haline getirdiler. Bu arada Ermenistan’ın, SSCB merkez yönetiminin verdiği bu karardan özellikle stratejik bölgelerdeki Azerbaycan Türklerini boşaltmak biçiminde yararlandığı dikkat çekmektedir. Bu bağlamda, özellikle Türklerin ekonomik, sosyal ve kültürel yönden güçlü oldukları yerler boşaltıldı. Bunun en somut olanı da başkent Erivan’dan Türklerin sürgün edilmesiydi. Türklerin boşalttığı yerlerin adları da hemen değiştirilmeye başlandı. Ermenistan’ın Türklerden tamamıyla temizlenme süreci ise Mihail Gorbaçov’un SSCB Komünist Partisi Genel Sekreterliğine gelmesi ile tamamlandı. Ermenistan’ın 170 ayrı yerleşim yerinde yaşayan 250,000 civarında Türk, 1988 Kasım ayının 20’sinden itibaren 15 gün içerisinde yüzyıllardır yaşadıkları topraklardan, planlı bir şekilde ve zorla sürgün edildiler. Bu son olay, bugünkü Dağlık Karabağ ve “Kaçkın-Mecburi Göçkün” olgusunun ana sebeplerinden biriydi. Çünkü bugünün ilk “kaçkınları”, Ermenistan’dan sürgün edilenlerdi. Diğer yandan, bu etnik temizlik ve Dağlık Karabağ’ın Ermenistan’la birleştirilme çabalarına, her geçen gün kitleler halinde Azerbaycan’a gelen insanların çok zor şartlar altında çadırlarda, tren vagonlarında yaşama görüntüleri eklenince, Azerbaycan kamuoyunda, Ermenilere ve önlem almayan Sovyet yönetimine çok ciddi bir tepki oluşmaya başladı. Nihayet 17 Kasım 1988′de Azatlık Meydanı gösterileri başladı.Yüz binlerce insanın katılımıyla gerçekleşen bu gösteriler, kısa zamanda organize bir halk hareketine dönüştü. Gösterilerin önünü alamayan Sovyet yönetimi ise çareyi askeri müdahalede buldu ve 20 Ocak 1990 gecesinin o meşum olayları meydana geldi. Çeşitli istikametlerden giren Sovyet tankları, kurulan barikatlar önündeki insanları ezerek, çevreye ağır silahlarla ateş yağdırarak Bakü’ye girdi. Olaylar sırasında onlarca sivil hayatını kaybetti. Bütün bunlara rağmen, Azerbaycan’daki protesto hareketleri güçlenmesini sürdürdü ve Sovyetler Birliği’nin çözülmesi yolunda en önemli etkenlerden biri oldu. Öte yandan Ermeniler Dağlık Karabağ’ı Türklerden boşaltma faaliyetlerini hızlandırdılar. Buna direnen halkla, Ermeni silahlı birlikleri arasında sıcak çatışmalar başladı. Sovyetler Birliği’nin 1991 yılı sonlarında dağılması ile çatışmalar iyice alevlendi. Karabağ savaşlarının en dramatik sahneleri, Dağlık Karabağ’ın Hocalı şehrinde yaşandı. 1992 yılının Şubat ayının 25′ini 26’sına bağlayan gece, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri ile Dağlık Karabağ’daki Ermeni milisleri, SSCB’nin Hankendi’nde yerleşen 366. Motorize Alayı’nın da katılım ve desteğiyle Hocalı şehrinde büyük bir saldırı başlattılar. Bir gece içerisinde 613 sivil öldürüldü, 1200′den fazla insan da esir alındı. Öldürülenler ve esir götürülenler arasında, 1989 yılında Fergana olaylarından kaçarak, Hocalı’ya gelip yerleşen Ahıskalı Türkler de bulunuyordu. Bu rakamların birkaç bin kişinin kaldığı düşünülürse, trajedinin boyutları daha iyi anlaşılır. Karabağ savaşları süresince 20,000′den fazla Azerbaycanlı hayatını kaybetti, 4866 insan esir ya da kayıp düştü, 100000′den fazla insan yaralandı ve yaralıların yarısından fazlası sakat kaldı. Bu sırada, Azerbaycan’ın %20’sine denk gelen 17,000 kilometrekarelik toprağı işgal edilmiş; 900 yerleşim yeri, 131,000 civarında ev, 1025 okul, 798 sağlık merkezi, 1,500 kültürel mekân, 12 müze, 9 saray tahrip edilmiş ya da yakılmış, müzelerdeki 40000 civarında tarihi eser talan edilmişti. Bu arada, 927 kütüphanede bulunan on binlerce kitap ve el yazması eser de yok edilmişti. Ermeniler, ateşkesin ilan edildiği 1994′ün 12 Mayıs’ına kadar Dağlık Karabağ’ın tamamını ve etraftaki yedi şehri ele geçirmişlerdi. Buralarda yaşayan 700,000′i aşkın Azerbaycan Türk’ü, yerlerini değiştirmek terk ederek, iç bölgelere göç etmek zorunda kalmıştı.Böylece bugüne kadar sürecek “kaçkınlar ve mecburi göçkünler” sorununun iki ayağı da ortaya çıkmıştı. Ermeni şoven milliyetçilerinin halkımıza karşı tecavüzü halen devam etmektedir. Siyasi-ideolojik tahribat ve dezenformasyon alanında zengin tecrübeye sahip Ermeni milliyetçi ideologları ve yurt dışındaki Ermeni lobisi ülkemize ve halkımıza karşı garezli ve hileli yöntemleri kullanarak uyduruk savlarla dünya halklarını şaşırmağa, XX. yüzyılda yaptıkları katil ve işgalleri unutturmağa çalışıyorlar. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev “31 Mart -Soykırım Kurbanlarını Anma Günü” münasebetiyle Azerbaycan Halkına müracaatında şöyle diyor: “Ermenistan’ın ve onun havadarlarının saldırgan siyaseti iflasa mahkumdur, çünkü bu hat şimdiki dünya siyasetinin öncü eğilimleri ile keskin çelişki teşkil etmektedir. Bu siyasete karşı geniş potansiyele sahip Azerbaycan devleti, onun git gide artan iktisadi kudreti, siyasi nüfuzu, dünya Azerbaycanlılarının günden-güne pekişen dayanışması, nihayet, kuvvetli ve çağdaş Azerbaycan ordusu dayanır. Azerbaycan hazırda iqtisadi artım göstericilerine göre dünyada lider mevkilere sahiptir. Tahliller gösteriyor ki, ülkemizin inkişaf dinamiği yakın yıllarda daha da yükselecektir. Azerbaycan bölgede en mühim küresel enerji ve nakliyat-ulaşım projelerinin iştirakçisi ve teşebbüsçüsüdür. 2006 yılında Bakü-Tiflis-Ceyhan esas ihraç petrol boru hattının ve Bakü-Tiflis-Erzurum gaz boru hattının işletmeye verilmesi, Kars-Tiflis-Bakü demir yolunun çekilişinin başlanması ülkemizin imkanlarını daha da genişlendirecek ve daha büyük proje ve programların gerçekleştirilmesine şerait yaratacaktır. Azerbaycan yönetimi dünya siyasetini belirleyen büyük devletlerle, uluslararası teşkilatlarla sürekli ve muntazam iş yapıyor, on yıllar boyu biçimlenmiş stereotipleri ve yanlış siyasi yanaşmaları değiştirmeğe çalışıyor. Artık bu istikamette belirli uğurlardan da konuşmak mümkündür. Dost topluluklarla, özellikle kardeş Türk diasporu ile işbirliği şaraitinde yurt dışında yaşayan soydaşlarımızın sosyal-siyasi etkinliği yükselmektedir. Bakü’de düzenlenen Dünya Azerbaycanlılarının İkinci Kurultayı’nda nümayiş ettirilmiş birlik ve dayanışma azmi bunun göstergesi oldu. Bizim siyasi-diplomatik ve enformasyon-propaganda mücadelesi alanında yapmamız gereken işler çoktur. Bu yolda imkanlarımızı seferber etmeli, daha semereli çalışmalıyız.” 31 Mart - Soykırım Kurbanlarını Anma Günü’de Azerbaycan’da soykırım kurbanlarının hatırasını ihtiramla yad ederken, 31 Mart gününün Türkiye’de de resmi olarak Soykırım Günü ilan edileceğine inandığımı belirtmek isterim. Soykırım Kurbanlarını Anma Günü’de 1918 yılında halkımızı faciadan, mahvolmaktan kurtarmış Nuri Paşa timsalinde tüm Anadolu Türk halkına minnettarlığımı bildiriyor, Azerbaycan topraklarında canlarını feda etmiş Mehmetçiklere Yüce Tanrıdan rahmet diliyorum. Hasan ZEYNALOV Azerbaycan Cumhuriyeti Kars Baş Konsolosu |
Комментариев нет:
Отправить комментарий